همه از جای قذافی باخبر بودند
بعد از کشته شدن قذافی، آمریکا و فرانسه که مدتی است خود را رقیب یکدیگر به‌ویژه در تحولات آفریقا می‌دانند، هر یک ادعا کردند که آنها کاروان خودروهای حامل قذافی را هدف قرار داده‌اند. اول وزارت دفاع فرانسه اعلام کرد که هواپیماهای این کشور کاروان خودروهای حامل قذافی را هنگام فرار از شهر سرت بمباران کرده‌اند. ساعتی بعد پنتاگون اعلام کرد که هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا چندین خودرو را هنگام خروج از سرت هدف حمله قرار داده‌اند که بعد معلوم شده قذافی سوار یکی از این خودروها بوده است. اما چند روز بعد از این ماجرا، نشریه آلمانی اشپیگل نوشت: سرویس اطلاعات خارجی آلمان اطلاعات دقیق محل قذافی را به نیروهای انقلابی لیبی داده است. این نشریه به نقل از منبع خبری‌اش در دستگاه امنیتی و اطلاعاتی آلمان نوشت: سرویس اطلاعاتی آلمان از هفته‌ها قبل، از محل اختفای قذافی باخبر بوده است اما نمی‌خواسته این اطلاعات را در اختیار نیروهای انقلابی یا اعضای ناتو بگذارد. وقتی ناتو درباره مداخله نظامی در لیبی تصمیم می‌گرفت، آلمان با این تصمیم مخالفت کرد و به این دلیل هم هدف انتقاد این سازمان و آمریکا قرار گرفت. با این حال اکنون معلوم شده که آلمان شاید بیشتر از اعضای ناتو در لیبی حضور اطلاعاتی داشته است.
این نخستین‌بار نیست که آلمان با جنگی مخالفت می‌کند اما از نظر اطلاعاتی آن را زیر نظر می‌گیرد. در سال 2003 هنگام جنگ عراق، گرهارد شرودر، صدراعظم وقت آلمان، هرگونه مشارکت در این جنگ را رد کرد. اما سرویس اطلاعاتی آلمان مشارکتی فعال در جنگ عراق داشت و اطلاعات مهم و حساسی از عراق به آمریکا می‌داد.
ثروت لیبی، دلارهای قذافی
درباره ثروت قذافی داستان‌های زیادی وجود دارد که بسیاری از آنها فقط در حد گمانه‌زنی است. روزنامه لس‌آنجلس تایمز با جمع‌آوری همه این اطلاعات و با استناد به حرف‌های چند مقام ارشد لیبی و بررسی اسناد مالی و بانکی در داخل آمریکا نوشته‌است: قذافی بیش از 200 میلیارد دلار در حساب‌های بانکی، املاک و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در آمریکا و سراسر دنیا دارد؛ این یعنی اگر ثروت قذافی را بخواهیم میان مردم لیبی تقسیم کنیم به هر نفر 30 هزار دلار می‌رسد. کشور لیبی ثروت و دارایی زیادی دارد که شاید تا‌کنون چندان توجه کسی را جلب نمی‌کرد. اکنون که کشورهای اروپایی و آمریکایی باید دارایی‌های بلوکه شده حکومت سابق لیبی را آزاد کنند و در اختیار دولت جدید قرار دهند، توجه رسانه‌های جهان به این آمار و ارقام بیشتر جلب شده‌است. به نوشته مطبوعات آمریکا، دولت اوباما بهار امسال وقتی فهمید 37 میلیارد دلار در حساب حکومت لیبی در آمریکا پول هست، حیرت‌زده شد. دولت‌های آلمان، فرانسه، ایتالیا و انگلیس هم 30 میلیارد دلار از دارایی‌های لیبی را فعلا مسدود کرده‌اند. تخمین زده می‌شود که لیبی 30 میلیارد دلار دیگر هم در نقاط دیگر دنیا دارایی داشته‌باشد؛ این یعنی دارایی لیبی در جهان اکنون نزدیک به 100میلیارد دلار است. بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که قذافی وخانواده‌اش به‌طور پنهانی میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در نقاط بکر دنیا دارند؛ این، شامل کل خاورمیانه و جنوب شرق آسیا هم می‌شود. اکثر دارایی‌های لیبی به نام نهادهای دولتی همچنین بانک مرکزی لیبی، سازمان سرمایه‌گذاری و شرکت ملی نفت لیبی سپرده‌گذاری شده است اما براساس قانون حکومت قذافی، شخص او و اعضای خانواده‌اش می‌توانند به همه این حساب‌ها دسترسی داشته باشند و مستقیم از آن برداشت کنند. رقم 200 میلیارد دلاری که برای ثروت شخص قذافی تخمین زده‌شده است، دو برابر تولید اقتصادی سالانه لیبی است که بیشترین ذخایر نفتی آفریقا را دارد.
لیبی، سومالی می‌شود؟
تحلیل‌گران، وضعیت لیبی را همواره با عراق مقایسه می‌کنندچون در هر دوی این کشورها با دخالت نیروی خارجی، دیکتاتوری سرنگون شد. اما لیبی را از بسیاری جهات می‌توان با سومالی مقایسه کرد. در سال1991 محمد زیاد باره، مردی که 22سال با خشونت بر سومالی حکومت کرده‌بود از قدرت سرنگون شد و 4سال بعد در تبعید در کنیا درگذشت. سرنگونی او در سومالی خلأ قدرتی ایجاد کرد که تا همین امروز ادامه دارد. این هرج‌ومرج و جنگ داخلی تبعات بین‌المللی زیادی برای منطقه و جهان به همراه داشته‌است. به‌طوری‌که اکنون کشورهای آفریقایی برای حل بحران سومالی به این کشور نیروی نظامی فرستاده‌اند تا تکلیف شبه‌نظامیان الشباب که مرگ و قحطی را در سومالی حاکم کرده‌اند روشن کنند. لیبی که در زمان قذافی به‌صورت قبیله‌ای و بدون هیچ ساختار مدنی و حکومتی اداره می‌شد، اکنون با وجود اختلافات قبیله‌ای و دخالت احتمالی خارجی می‌تواند به سرنوشت سومالی دچار شود.بعد از پیام‌های تبریک مقامات جهان و شادی خیابانی مردم لیبی از مرگ قذافی، اندکی درنگ در نحوه کشته شدن رهبر لیبی و تحولات ماه‌های اخیر، بدون شک هر کسی را از آینده لیبی نگران می‌کند. اینکه لیبی از شر دیکتاتوری متوهم و دردسرساز چون قذافی خلاص شد، جای امیدواری است اما تصویر چگونگی دستگیری و بعد شوق مردم از دیدار جنازه پاره‌پاره قذافی در سردخانه شهر مصراته، به این زودی از یاد مردم جهان بیرون نمی‌رود. اینکه رهبر یک کشور چه باید کرده باشد که مردمش اینچنین شوق دیدار جنازه‌اش را داشته‌باشند و در مرگش هلهله کنند، موضوع قابل تأملی است.
روزهای آخر قذافی
منصور دعا، یکی از اعضای قبیله قذافی و فرمانده گارد انقلابی او که در روزهای آخر قبل از دستگیری همراه قذافی بوده، یک هفته بعد از دستگیری و مرگ دیکتاتور لیبی با خبرنگاران گفت‌وگو کرد. او گفت که قذافی یکی دو روز قبل از سقوط طرابلس، کاخش در باب‌العزیزیه را ترک کرد و به همراه معتصم به شهر سرت گریخت. سیف‌الاسلام همراه آنها نبود و در بنی‌ولید پنهان شده‌بود. به گفته این مرد همراه قذافی، او در سرت از این خانه به آن خانه می‌رفت و هیچ دسترسی به تلویزیون و اخبار نداشت. نه او و نه پسرش فرماندهی نیروهایی که با انقلابیون می‌جنگیدند را در دست نداشتند. به گفته دعا، اطرافیان قذافی به او می‌گفتند که با قبول پیشنهادهایی که شده بود، از کشور بگریزد اما او می‌گفت که می‌خواهد در کشور اجدادی‌اش بماند و بمیرد. او تا لحظه آخر فکر می‌کرد که مردم هنوز برای دفاع از حکومت او مبارزه می‌کنند و اوضاع تغییر می‌کند. به گفته دعا، او و پسرانش درک درستی از شرایط نداشتند و همه‌چیز را دست کم گرفته بودند. اما اینکه چنین کشوری با چنین روحیه انتقام و کینه‌جویی در سال‌های آینده چگونه تقسیم قدرت می‌کند و چطور به زندگی ادامه می‌دهد، به درستی مایه نگرانی است. سازمان‌های بین‌المللی خواستار برخورد جدی با عاملان خشونت‌های یک ماه اخیر در لیبی بعد از فتح طرابلس توسط انقلابیون شده‌اند. همچنین آنها خواستار اعزام گروه‌های بین‌المللی برای کنترل اوضاع در لیبی هستند.
